متن عربی

25-  و من وصية له (عليه السلام) كان يكتبها لمن يستعمله على الصدقات :
 قال الشريف : و إنما ذكرنا هنا جملا ليعلم بها أنه عليه السلام كان يقيم عماد الحق، و يشرع أمثلة العدل، في صغير الأمور و كبيرها و دقيقها و جليلها.
انْطَلِقْ عَلَى تَقْوَى اللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ لَا تُرَوِّعَنَّ مُسْلِماً وَ لَا تَجْتَازَنَّ عَلَيْهِ كَارِهاً وَ لَا تَأْخُذَنَّ مِنْهُ أَكْثَرَ مِنْ حَقِّ اللَّهِ فِي مَالِهِ فَإِذَا قَدِمْتَ عَلَى الْحَيِّ فَانْزِلْ بِمَائِهِمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُخَالِطَ أَبْيَاتَهُمْ ثُمَّ امْضِ إِلَيْهِمْ بِالسَّكِينَةِ وَ الْوَقَارِ حَتَّى تَقُومَ بَيْنَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ وَ لَا تُخْدِجْ بِالتَّحِيَّةِ لَهُمْ ثُمَّ تَقُولَ عِبَادَ اللَّهِ أَرْسَلَنِي إِلَيْكُمْ وَلِيُّ اللَّهِ وَ خَلِيفَتُهُ لِآخُذَ مِنْكُمْ حَقَّ اللَّهِ فِي أَمْوَالِكُمْ فَهَلْ لِلَّهِ فِي أَمْوَالِكُمْ مِنْ حَقٍّ فَتُؤَدُّوهُ إِلَى وَلِيِّهِ فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لَا فَلَا تُرَاجِعْهُ وَ إِنْ أَنْعَمَ لَكَ مُنْعِمٌ فَانْطَلِقْ مَعَهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُخِيفَهُ أَوْ تُوعِدَهُ أَوْ تَعْسِفَهُ أَوْ تُرْهِقَهُ فَخُذْ مَا أَعْطَاكَ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ فِضَّةٍ فَإِنْ كَانَ لَهُ مَاشِيَةٌ أَوْ إِبِلٌ فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ فَإِنَّ أَكْثَرَهَا لَهُ فَإِذَا أَتَيْتَهَا فَلَا تَدْخُلْ عَلَيْهَا دُخُولَ مُتَسَلِّطٍ عَلَيْهِ وَ لَا عَنِيفٍ بِهِ وَ لَا تُنَفِّرَنَّ بَهِيمَةً وَ لَا تُفْزِعَنَّهَا وَ لَا تَسُوأَنَّ صَاحِبَهَا فِيهَا وَ اصْدَعِ الْمَالَ صَدْعَيْنِ ثُمَّ خَيِّرْهُ فَإِذَا اخْتَارَ فَلَا تَعْرِضَنَّ لِمَا اخْتَارَهُ ثُمَّ اصْدَعِ الْبَاقِيَ صَدْعَيْنِ ثُمَّ خَيِّرْهُ فَإِذَا اخْتَارَ فَلَا تَعْرِضَنَّ لِمَا اخْتَارَهُ فَلَا تَزَالُ كَذَلِكَ حَتَّى يَبْقَى مَا فِيهِ وَفَاءٌ لِحَقِّ اللَّهِ فِي مَالِهِ فَاقْبِضْ حَقَّ اللَّهِ مِنْهُ فَإِنِ اسْتَقَالَكَ فَأَقِلْهُ ثُمَّ اخْلِطْهُمَا ثُمَّ اصْنَعْ مِثْلَ الَّذِي صَنَعْتَ أَوَّلًا حَتَّى تَأْخُذَ حَقَّ اللَّهِ فِي مَالِهِ وَ لَا تَأْخُذَنَّ عَوْداً وَ لَا هَرِمَةً وَ لَا مَكْسُورَةً وَ لَا مَهْلُوسَةً وَ لَا ذَاتَ عَوَارٍ وَ لَا تَأْمَنَنَّ عَلَيْهَا إِلَّا مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ رَافِقاً بِمَالِ الْمُسْلِمِينَ حَتَّى يُوَصِّلَهُ إِلَى وَلِيِّهِمْ فَيَقْسِمَهُ بَيْنَهُمْ وَ لَا تُوَكِّلْ بِهَا إِلَّا نَاصِحاً شَفِيقاً وَ أَمِيناً حَفِيظاً غَيْرَ مُعْنِفٍ وَ لَا مُجْحِفٍ وَ لَا مُلْغِبٍ وَ لَا مُتْعِبٍ ثُمَّ احْدُرْ إِلَيْنَا مَا اجْتَمَعَ عِنْدَكَ نُصَيِّرْهُ حَيْثُ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ فَإِذَا أَخَذَهَا أَمِينُكَ فَأَوْعِزْ إِلَيْهِ أَلَّا يَحُولَ بَيْنَ نَاقَةٍ وَ بَيْنَ فَصِيلِهَا وَ لَا يَمْصُرَ لَبَنَهَا فَيَضُرَّ [فَيُضِرَّ] ذَلِكَ بِوَلَدِهَا وَ لَا يَجْهَدَنَّهَا رُكُوباً وَ لْيَعْدِلْ بَيْنَ صَوَاحِبَاتِهَا فِي ذَلِكَ وَ بَيْنَهَا وَ لْيُرَفِّهْ عَلَى اللَّاغِبِ وَ لْيَسْتَأْنِ بِالنَّقِبِ وَ الظَّالِعِ وَ لْيُورِدْهَا مَا تَمُرُّ بِهِ مِنَ الْغُدُرِ وَ لَا يَعْدِلْ بِهَا عَنْ نَبْتِ الْأَرْضِ إِلَى جَوَادِّ الطُّرُقِ وَ لْيُرَوِّحْهَا فِي السَّاعَاتِ وَ لْيُمْهِلْهَا عِنْدَ النِّطَافِ وَ الْأَعْشَابِ حَتَّى تَأْتِيَنَا بِإِذْنِ اللَّهِ بُدَّناً مُنْقِيَاتٍ غَيْرَ مُتْعَبَاتٍ وَ لَا مَجْهُودَاتٍ لِنَقْسِمَهَا عَلَى كِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ ( صلى الله عليه وآله ) فَإِنَّ ذَلِكَ أَعْظَمُ لِأَجْرِكَ وَ أَقْرَبُ لِرُشْدِكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ .

متن فارسی

ص   671
امام عليه السلام اين نامه را براى مسئول بيت المال مى نوشت:

ما بخشى از اين نامه را ذكر مى كنيم براى اين كه معلوم شود آن حضرت حق را بر پا مى داشت و در كارهاى كوچك و بزرگ، دقيق و عظيم عدل را اجرا مى كرد. با پرهيزكارى خداى يكتا حركت كن. هيچ مسلمانى را نترسان. او را تحت فشار قرار نده بيش از حق خدا كه به مال او تعلق گرفته دريافت مكن وقتى به منطقه اى رسيدى كنار خانه هاى آنها بر سر آب چادر بزن و ميان خانه هاى آنان سكونت مكن با كمال وقار و آرامش به طرف آنها مى روى تا ميان مردم قرار گيرى و به آنها سلام كنى در پاسخ سلام كوتاهى مكن سپس بگو: بندگان خدا ولىّ خدا و خليفه وى مرا فرستاده است تا حق خدا را كه در اموال شما وجود دارد بگيرم. آيا حق خدا در اموال شما هست كه به ولىّ او بپردازيد اگر كسى گفت: حق خدا در مال من نيست به او حرفى نزن و اگر كسى به تو لطف كرد بدون اين كه او را بترسانى يا تهديد كنى يا بزور بگيرى يا تحت فشارش قرار دهى هر چه به تو داد از طلا و نقره بگير. اگر گوسفند يا شتر داد بدون اجازه او وارد حيواناتش نمى شوى زيرا بيشتر حيوانات از اوست. آن گاه كه مى خواهى ميان حيوانات بروى مثل افراد صاحب قدرت و خودخواه وارد بر آنها نمى شوى. نه حيوانات را رم مى دهى نه آنها را مى ترسانى و نه صاحبان آنها را ناراحت مى كنى. مال را تقسيم مى كنى سپس صاحب مال را در انتخاب آزاد مى گذارى وقتى انتخاب كرد با انتخابش مخالفت نكن. سپس آنچه مانده دو بخش كن و صاحب مال را آزاد بگذار تا سهم خود را انتخاب كند وقتى سهم خود را برداشت با انتخابش مخالفت مكن. آن قدر مال را تقسيم مى كنى تا آنچه مساوى حق خدا از مال وى است بماند آن گاه آن را دريافت مى دارى. اگر صاحب مال تقسيم را قبول نكرد بار ديگر تقسيم را مثل اول شروع كن تا
ص   672
به حق خدا دست يابى. از حيوانات اين ها را قبول نكن پير، لاغر، شل، مريض، و معيوب.
كسى را كه براى حفظ اموال جمع آورى شده در نظر مى گيرى بايد بدين او اعتماد داشته باشى، مال مردم را حفظ كند تا بدست خليفه مسلمين برساند و ميان آنان تقسيم كند. نگهبان بيت المال بايد دقيق، مهربان، امين و حافظ اموال باشد. نه حيوانات را سختى بدهد، نه تحت فشار قرار دهد، نه به زحمت بيندازد و نه به سختى. سپس هر چه جمع مى كنى پيش ما بفرست كه در موارد آن مصرف كنيم.
هنگامى كه حيوانات را تحويل امين خود دادى به او سفارش كن كه ميان شتر و بچه اش جدائى نيفكند، تمام شير را ندوشد كه به فرزندش لطمه بخورد، براى سوارى آنها را تحت فشار قرار ندهد، براى سوار شدن ميان حيوان ها عدالت را رعايت كند. نسبت به حيوان هاى مريض سم شكسته و لنگ ها رعايت كند.
از هر خندق آنجا كه عبور مى كند حيوانات را كنار آب ببرد از كنار راه جائى كه علف هست آنها را حركت داده و به آنها استراحت دهد در كنار آب و علف به آنها فرصت استراحت دهد. با رعايت نكته هائى كه ياد شد حيوانات سالم و چاق، بدون زحمت و مشقت بدست ما برسد تا طبق مقررات قرآن و اوامر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم تقسيم گرددبدون ترديد اين روش، پاداش تو را افزون كند و بخواست خدا براى رشد تو مفيدتر خواهد بود.